Το τέλος της ιστορίας της Lydia Davis

Jez Timms

«Την τελευταία φορά που τον είδα -τότε δεν ήξερα ότι θα ήταν η τελευταία- καθόμουν στη βεράντα με μια φίλη. Εκείνος μπήκε απ’ την αυλόπορτα ιδρωμένος, με ροδαλό το πρόσωπο και το στήθος, με τα μαλλιά βρεγμένα, και κοντοστάθηκε ευγενικά, για να μας μιλήσει. Κάθισε οκλαδόν στο κεραμιδί τσιμεντένιο δάπεδο, ή μπορεί και στην άκρη ενός ξύλινου πάγκου. Ήταν μια καυτή μέρα του Ιουνίου. Είχε πάρει τα πράγματά του απ’ το γκαράζ μου και τα είχε φορτώσει στην καρότσα ενός ανοιχτού ημιφορτηγού. Σκόπευε, θαρρώ, να τα μεταφέρει σ’ ένα γκαράζ. Θυμάμαι πόσο αναψοκοκκινισμένος ήταν, αλλά η φαντασία μου πρέπει να καταβάλει προσπάθεια για να ξαναδώ τα ορειβατικά του μποτάκια, τους λευκούς μηρούς του που φάρδαιναν όταν κουκούβιζε ή καθόταν, και την ευπροσήγορη, φιλική έκφραση που σίγουρα είχε πάρει το πρόσωπό του καθώς μιλούσε σε τούτες τις δύο γυναίκες που δεν περίμεναν τίποτε από εκείνον».

Μετάφραση: Ρίτα Κολαΐτη Εξώφυλλο: Θάνος Κακολύρης Eκδόσεις Παπαδόπουλος Σελ. 265

Πώς γράφεις για το τέλος της κοινής ιστορίας δυο ανθρώπων; Με τί λέξεις «ντύνεις» την κατάληξη ενός έρωτα; Πώς ανασυστήνεις μια σχέση μόνο και μόνο για να την ολοκληρώσεις μέσα στην καρδιά σου και να συνεχίσεις; Πώς να βάλεις σε τάξη τις σκόρπιες αναμνήσεις από τα βάθη του παρελθόντος σου, για να μην αδικήσεις την αλήθεια και αυτό που έζησες με έναν άνθρωπο; Να κάποια από τα ερωτήματα στα οποία απαντά με αυτό το θαυμάσιο μυθιστόρημα η -επιτέλους μεταφρασθείσα στα ελληνικά- Lydia Davis.

Δύο γυναίκες, μία φωνή. Δύο βιβλία σε ένα. Από τη μία έχουμε την πρωταγωνίστρια και τη σχέση της με έναν άντρα κατά δώδεκα χρόνια μικρότερό της και από την άλλη έχουμε τη συγγραφέα, που προσπαθεί να ανασύρει από τη μνήμη της με ακρίβεια τα όσα έζησε με τον άντρα αυτόν, ώστε να τα αφηγηθεί, και η οποία μοιράζεται μαζί μας την τέχνη και τα μυστικά της για τον τρόπο συγγραφής αυτού του τόσο ιδιαίτερου βιβλίου.

Το μυθιστόρημα δεν έχει πλοκή. Δεν έχει ούτε διαλόγους. Πώς είναι, λοιπόν, δυνατόν ένα μυθιστόρημα χωρίς πλοκή και διαλόγους να αρέσει τόσο πολύ; Mα ποιος άλλος να είναι ο λόγος από την τέχνη του συγγραφέα! Είναι η λεπτοδουλεμένη μινιμαλιστική της γραφή, με τις πραγματικά άψογα σμιλεμένες προτάσεις, που σε υπνωτίζει, σε αγγίζει και σε κάνει να ταυτίζεσαι εν τέλει με την πρωταγωνίστρια, αφού οι σκέψεις της γύρω από τη σχέση που φθίνει σε αφορούν και με το παραπάνω. Λες και η κάθε λέξη δεν θα μπορούσε να είναι τοποθετημένη σε άλλο σημείο από εκεί που την έχει βάλει η συγγραφέας. Είναι εν τέλει ο τρόπος που χειρίζεται η Davis το μείζον θέμα της μνήμης, των αναμνήσεων. Είναι ο πόνος και η μοναξιά που βγαίνει από τις λέξεις. Αν αφεθείς στις σελίδες του είναι αδύνατον να μην εντυπωσιαστείς.

«Άλλοτε, μου άρεσε ν’ αναπολώ κάθε λεπτό εκείνης της πρώτης βραδιάς, όταν εκείνος κι εγώ καθόμασταν στο τραπέζι με φίλους στα δεξιά μου και φίλους στα αριστερά του, όταν ο θόρυβος της παράστασης ήταν τόσο εκκωφαντικός ώστε κανένας δεν μπορούσε να μιλήσει, όταν βγήκαμε οι δυο μας, χωρίς να γνωριζόμαστε, και αγοράσαμε από δύο μπουκάλια μπίρα, όταν τα φέραμε στο καφέ, ήπιαμε μόνον ένα ο καθένας, κι αφήσαμε το άλλο κλειστό, τυλιγμένο στην καφετιά χαρτοσακούλα, στα πόδια μας, και μείναμε εκεί, χωρίς να το ανοίγουμε, σαν να θέλαμε να το φυλάξουμε γι’ αργότερα. Αυτή μου φαινόταν, κατά κάποιο τρόπο, η καλύτερη στιγμή, τότε που τίποτε δεν είχε ακόμα αρχίσει. Όταν ανοίξαμε το δεύτερο μπουκάλι μπίρα, ήταν σαν να ανοίγαμε τον δρόμο για οτιδήποτε θα συνέβαινε μετά στα τέλη του φθινοπώρου και τον χειμώνα· όσο, όμως, καθόμασταν δίχως να το ανοίγουμε, ήταν σαν να βρισκόμασταν σε νησί κι όλη η ευτυχία να απλωνόταν μπροστά μας – αλλά να μην άρχιζε παρά μόνο αν ανοίγαμε το δεύτερο μπουκάλι της μπίρας. Δεν το είχα καταλάβει εκείνη τη στιγμή , γιατί αγνοούσα αυτό που θα επακολουθούσε· κατόπιν, όμως, αναπολώντας τα περασμένα, το είδα πολύ καθαρά.

Eeshan Garg

Το να αναπολώ τα περασμένα, να ξαναφέρνω στον νου μου εκείνη τη βραδιά, ήταν σχεδόν καλύτερο από το ότι την έζησα· κι αυτό γιατί στην ανάμνησή μου δεν προχωρούσε πιο γρήγορα απ’ όσο μπορούσα να τη χειριστώ, δεν ανησυχούσα για τον ρόλο μου και δεν τυραννιόμουν από την αμφιβολία: ήξερα πώς θα κατέληγε. Την ξαναζούσα τόσο συχνά, ώστε ήταν σαν να’ χε συμβεί μόνο και μόνο για να την ξαναζήσω αργότερα.

Ύστερα, αφού εκείνος με εγκατέλειψε, η αρχή δεν ήταν μόνον η πρώτη ευτυχισμένη στιγμή που οδηγεί σ’ ένα άπειρο πλήθος ευτυχισμένων στιγμών, αλλά περιείχε επίσης και το τέλος, λες και η ίδια η ατμόσφαιρα της αίθουσας που καθόμασταν μαζί – σ’ εκείνο τον δημόσιο χώρο, όπου εκείνος είχε γείρει προς το μέρος μου, χωρίς καλά καλά να με γνωρίζει, για να μου ψιθυρίσει στ’ αυτί- ήταν ήδη διαποτισμένη από το τέλος της ιστορίας μας, λες και οι τοίχοι εκείνης της αίθουσας ήταν ήδη φτιαγμένοι από το τέλος της.» 

Aν το παραπάνω απόσπασμα από το βιβλίο δεν σας «μίλησε», η Lydia Davis δεν είναι για σας.
Η μετάφραση καλή, το εξώφυλλο υπέροχο (οι πολλές και μικρές αυτές γραμμούλες λες και είναι οι αναμνήσεις που προσπαθούν να ενωθούν, για να δημιουργήσουν την εικόνα μιας σχέσης που έχει τελειώσει προ πολλού). Μακάρι να μεταφραστούν γρήγορα και τα διηγήματα της σημαντικής αυτής συγγραφέως, η οποία είμαι 100% βέβαιος ότι έχει ήδη βρει το κοινό της στη χώρα μας.

Η συγγραφέας

Εξώφυλλα απ'όλο τον κόσμο

Έγραψαν για το βιβλίο

1. https://www.culturenow.gr/telos-tis-istorias-lydia-davis/
2. http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=914606
3. http://no14me.blogspot.gr/2017/11/lydia-davis.html
4. https://www.publishersweekly.com/978-0-374-14831-7
5. https://www.kirkusreviews.com/book-reviews/lydia-davis/the-end-of-the-story/
6. https://www.lrb.co.uk/v18/n21/michael-hofmann/the-rear-view-mirror